Wdrażanie ustawy o sygnalistach

Opublikowane według Henryk Sikora · 5 Sierpień 2024

Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów (Dziennik Ustaw z 24 czerwca 2024 r. poz. 928) wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy, czyli 25 września 2024 r. z wyjątkiem przepisów dot. zgłoszeń zewnętrznych (do Rzecznika Prawa Obywatelskich albo organu publicznego), które wchodzą w życie po upływie 6 miesięcy od ogłoszenia tj. od 25 grudnia 2024 r.

Ustawa wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.

Przepisy ustawy mają zastosowanie u pracodawców którzy według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku zatrudniają co najmniej 50 osób.

Celem ustawy o sygnalistach jest przede wszystkim zapewnienie ochrony osobom, które w dobrej wierze, w interesie pracodawcy, czy też w interesie publicznym (tj. nie kierując się własnym interesem), zgłaszają wykrycie wewnątrz danej organizacji zaistniałych działań nielegalnych czy nieetycznych.

Sygnalistą może być każdy, kto w związku z wykonywaną pracą uzyska informacje o naruszeniu prawa, w szczególności może to być pracownik, zleceniobiorca, wykonawca, a nawet stażysta czy praktykant (w praktyce sygnalistą może być każdy, związany z działalnością zakładu).

Zgodnie z zapisami ustawy, naruszeniem prawa jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa. Jakie naruszenia podlegają zgłoszeniu?

W PLK zgłoszenia powinny dotyczyć naruszenia prawa odnoszącego się przede wszystkim do:

korupcji
zamówień publicznych,
bezpieczeństwa transportu,
ochrony środowiska,
ochrony prywatności i danych osobowych,
bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych.

Warto wiedzieć, że ww. ustawa nie obejmuje swoim zakresem naruszeń z zakresu prawa pracy.

Ustawa chroni sygnalistów wobec, których nie mogą być podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań.

Ochrona sygnalisty polega z jednej strony na zapewnieniu poufności jego danych, (anonimowości), a z drugiej strony na ochronie przed odwetem. Mowa tu o negatywnych konsekwencjach sformułowania zgłoszenia, takich jak np. wypowiedzenie umowy o pracę, obniżenie wynagrodzenia, mobbing itp.

Ochrona nie będzie jednak obejmowała osób działających w złej wierze. Dotyczy to sytuacji gdy ktoś dokonuje zgłoszenia wiedząc o tym, że nie miały one miejsca lub nie stanowią one naruszenia prawa.

Sygnalista dokonując zgłoszenia umożliwia pracodawcy podjęcie działań wewnątrz zakładu. W założeniu ma to umożliwić zapobieżenie ewentualnym szkodom już na wczesnym etapie.

Procedurę zgłoszeń wewnętrznych naruszeń prawa i podejmowania działań następczych ustala pracodawca (dyrektor zakładu) po konsultacjach z zakładowymi organizacjami zawodowymi. Związki zawodowe mają uprawnienia do konsultacji, a więc pracodawca musi zwrócić się do nich z projektem i dochować terminu na konsultacje przed podaniem procedury do wiadomości, ale nie jest związany stanowiskiem związku zawodowego.

Procedura wejdzie w życie po upływie 7 dni (niektóre źródła podają 14 dni) od dnia podania jej do wiadomości osób wykonujących pracę w sposób przyjęty w zakładzie (art. 24. ust. 5 ustawy).

Obsługa kanału zgłoszeń wewnętrznych musi być prowadzona w sposób zapewniający ochronę poufności zarówno sygnalisty jak i osoby, której zgłoszenie dotyczy (kto ujawni tożsamość sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą będzie podlegał karze grzywny lub pozbawienia wolności).

Na stronie internetowej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pod adresem https://www.gov.pl/web/rodzina/ochrona-sygnalistow znajduje się tekst ustawy i dodatkowe informacje.