Czy można zakazać dyrektorowi (naczelnikowi) bycia członkiem związku zawodowego? (część 1)

Opublikowane według Andrzej Van-Selow · 22 Lipiec 2024

Obowiązki obywatela Rzeczypospolitej Polskiej (RP) są określone przez Konstytucję RP oraz inne ustawy i przepisy prawa. W tym artykule zwrócimy uwagę na jeden z nich, który ma charakter fundamentalny – przestrzeganie prawa to obowiązek każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej.

Oznacza to, że obywatele muszą znać i przestrzegać obowiązujące przepisy prawne. Obywatele powinni być świadomi obowiązujących przepisów prawnych i postępować zgodnie z nimi. Nieznajomość prawa nie zwalnia z jego przestrzegania.

W Polsce, prawo przynależności do związków zawodowych jest zagwarantowane przez Konstytucję oraz ustawy, w tym ustawę o związkach zawodowych. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 59 ust. 1 stanowi, że „zapewnia się wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno–zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich oraz innych dobrowolnych zrzeszeń i fundacji”.

Z kolei ustawa o związkach zawodowych określa szczegółowe zasady funkcjonowania związków zawodowych. Art. 2 tej ustawy stwierdza, że prawo do tworzenia związków zawodowych i przynależności do nich mają wszyscy pracownicy, niezależnie od podstawy nawiązania stosunku pracy, a także inne osoby wykonujące pracę zarobkową.

Zgodnie z powyższym w Polsce, zgodnie z ustawą o związkach zawodowych, każdy pracownik, w tym również ten zajmujący stanowisko kierownicze i menedżerskie ma prawo przystąpić do związku zawodowego i być jego członkiem.

Orzeczenia Sądu Najwyższego

Ważną odpowiedź na pytanie, czy osoba zajmująca w zakładzie pracy funkcje lub stanowiska kierownicze może być członkiem związku zawodowego przynosi Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2013 r. (sygn. akt II PK 24/13). W ocenie Sądu Najwyższego przepisy ustawy o związkach zawodowych nie wyłączają prawa przynależności do związków zawodowych jakiejkolwiek grupie pracowników, bez względu na podstawę ich zatrudnienia oraz rodzaj i charakter wykonywanej przez nich pracy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego nie kwestionuje się, że prawo przynależności do związku zawodowego przysługuje również pracownikom należącym do tzw. osób zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy.

Zdaniem Sądu Najwyższego „podjęcie działalności związkowej przez kierownika komórki kadr nie stanowi samo w sobie obiektywnej podstawy utraty do niego zaufania przez pracodawcę, uzasadniającej wypowiedzenie warunków pracy (…)”.

W swoim wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, że:

kierownik komórki kadr, podobnie jak inni pracownicy, ma prawo do przynależności i działalności w związkach zawodowych.
sam fakt działalności związkowej nie może być podstawą do stwierdzenia utraty zaufania przez pracodawcę, chyba że towarzyszą temu inne okoliczności, które faktycznie podważają zaufanie pracodawcy do pracownika.
art. 45 § 1 Kodeksu pracy, w związku z art. 3 ustawy o związkach zawodowych, chroni pracowników przed nieuzasadnionym wypowiedzeniem umowy o pracę, a utrata zaufania musi być uzasadniona obiektywnie, a nie opierać się wyłącznie na samym fakcie działalności związkowej lub bycia członkiem związku zawodowego.

W kontekście tego wyroku, istotnym jest fakt, że działalność związkowa sama w sobie nie może być uznana za uzasadniony powód do rozwiązania umowy o pracę lub zmiany jej warunków, chyba że istnieją dodatkowe okoliczności, które uzasadniają taką decyzję.

Poglądy znanych obywateli

Ciekawy pogląd na to, czy menedżer może być związkowcem w Dzienniku Gazeta Prawna (nr 167 z dnia 29 sierpnia 2019 r.) prezentuje radca prawny Pan dr Marcin Wojewódka – obecnie pełniący obowiązki Prezesa Zarządu PKP Cargo. W artykule pt. „Czy rzeczywiście należy zakazać dyrektorowi kadr być członkiem związku zawodowego...” stwierdza on, że „jakiekolwiek i w jakikolwiek sposób wprowadzone u pracodawcy wewnętrzne ograniczenia, które stawiałyby pracownika przed wyborem, że albo będzie wykonywał pracę na danym stanowisku, albo będzie członkiem związku zawodowego, są nie tylko niezgodne z prawem, lecz także stanowią przejaw niedopuszczalnej dyskryminacji w zakresie warunków pracy i płacy. Taka diabelska alternatywa ma bowiem bezpośredni wpływ na ukształtowanie warunków wynagradzania danego pracownika lub grupy pracowników, ich warunków pracy czy też pominięcia ich przy awansowaniu. W większości przypadków indywidualnych, a także w ramach regulacji systemowej (ramowej), można uznać ją za przejaw niezgodnego z prawem nierównego bądź dyskryminacyjnego traktowania oraz narazić się na uzasadniony zarzut utrudniania przez pracodawcę prowadzenia działalności związkowej”.

Kariera i rozwój

Na kolei, jak i w każdej innej dziedzinie życia, nikt nigdy od razu nie urodził się dyrektorem czy menedżerem oraz „z zawodu nie jest dyrektorem”. W spółkach kolejowych pracuje bardzo wiele osób z pasji i zamiłowania, którzy mają głębokie poczucie przynależności do swojej profesji oraz są dumni z wykonywanej pracy. Niejednokrotnie osoby, które obecnie pełnią w spółkach kolejowych funkcje kierownicze będąc czy to dyrektorami czy naczelnikami, zanim osiągnęły swój awans zawodowy, zajmowały w strukturach jednostek organizacyjnych szeregowe stanowiska, „pnąc” się sukcesywnie w hierarchii zawodowej.

Powodem, tego że zdecydowano się desygnować takie osoby na stanowiska kierownicze było przede wszystkim zdobyte przez nie długoletnie doświadczenie zawodowe, zaangażowanie w pracę, zdobycie nowych uprawnień i certyfikatów branżowych, czy ciągłe zdobywanie wiedzy na kursach i studiach (I i II stopnia).

Niejednokrotnie inwestycja w edukację odbywała się poprzez zaangażowanie własnych środków finansowych (lub pomoc pracodawcy), by móc zdobyć nowe kompetencje i umiejętności niezbędne do zajmowania kierowniczego stanowiska.

(Cześć 2 Artykułu)